Bản đồ quy hoạch sử dụng đất là gì? Theo như quy định trong Khoản 3 Điều 3 của Luật Đất đai năm 2024, bản đồ quy hoạch sử dụng đất được định nghĩa là một loại bản đồ được lập ra tại thời điểm bắt đầu của kỳ quy hoạch, có chức năng thể hiện nội dung phân bố rõ ràng các loại đất tại thời điểm kết thúc của kỳ quy hoạch theo kế hoạch đã đề ra.
Vai trò của bản đồ quy hoạch sử dụng đất là vô cùng quan trọng trong việc hướng dẫn và phát triển kinh tế của một khu vực. Bản đồ quy hoạch không chỉ giúp xác định rõ các khu vực dành riêng cho phát triển công nghiệp, thương mại, dịch vụ, nông nghiệp mà còn cho khu dân cư. Điều này giúp tạo ra một môi trường thuận lợi, hấp dẫn cho các hoạt động kinh tế, từ đó thu hút đầu tư và tạo ra nhiều cơ hội việc làm cho người dân địa phương.
Ngoài ra, bản đồ quy hoạch sử dụng đất còn có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ tài nguyên và môi trường. Việc quy hoạch sử dụng đất một cách hợp lý sẽ giúp bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, ngăn chặn tình trạng khai thác đất đai một cách bừa bãi và giảm thiểu những tác động tiêu cực đến môi trường. Các khu vực bảo tồn, các khu rừng và nguồn nước sẽ được quản lý và bảo vệ một cách hiệu quả hơn nhờ vào những quy định rõ ràng từ bản đồ quy hoạch.
Hơn nữa, việc quy hoạch sử dụng đất cũng góp phần đảm bảo sự phát triển bền vững cho các đô thị và khu vực nông thôn. Nó giúp tạo ra sự cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân thông qua việc cải thiện điều kiện sống và làm việc.
Một yếu tố không thể thiếu là bản đồ quy hoạch cũng hỗ trợ công tác quản lý đất đai của các cơ quan chức năng. Đây là một công cụ quan trọng giúp quản lý và giám sát việc sử dụng đất đai, theo dõi việc thực hiện quy hoạch và ngăn ngừa cũng như xử lý các vi phạm liên quan đến đất đai.
Hiện tại, bản đồ quy hoạch sử dụng đất được phân loại thành 03 loại phổ biến: Bản đồ quy hoạch chi tiết xây dựng tỷ lệ 1/500, bản đồ quy hoạch phân khu tỷ lệ 1/2000 và bản đồ quy hoạch chung tỷ lệ 1/5000. Cụ thể như sau:
Bản đồ quy hoạch chung tỷ lệ 1/5000: Loại bản đồ này có chức năng xác định rõ chức năng sử dụng đất, định rõ mốc giới và định hướng cho các tuyến đường giao thông cũng như các khu vực xây dựng cơ sở hạ tầng như cầu đường, cây xanh, hệ thống điện, trường học và hồ nước… Bản đồ này còn được sử dụng làm cơ sở để giải quyết các vấn đề như đền bù khi di dời dân cư hoặc giải phóng mặt bằng.
Bản đồ quy hoạch phân khu tỷ lệ 1/2000: Bản đồ này có chức năng phân chia và xác định chức năng sử dụng đất cũng như mạng lưới các hạ tầng công trình nhằm cụ thể hóa nội dung của bản đồ quy hoạch tỷ lệ 1/5000. Nội dung chính của bản đồ bao gồm phạm vi ranh giới, tính chất khu vực lập quy hoạch, diện tích, chỉ tiêu dự kiến về hạ tầng kỹ thuật và xã hội, dân số…
Bản đồ quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500: Bản đồ này sẽ chi tiết hóa tất cả các công trình trên đất, từ hệ thống hạ tầng kỹ thuật đến việc bố trí từng ranh giới lô đất. Căn cứ vào bản đồ quy hoạch 1/500, có thể xác định chính xác vị trí công trình, thiết kế cơ sở và kỹ thuật xây dựng cũng như thi công.
Vậy nguyên tắc quy hoạch sử dụng đất là gì? Theo đó, nguyên tắc quy hoạch sử dụng đất phải tuân thủ những nội dung được nêu rõ trong Điều 60 của Luật Đất đai năm 2024. Cụ thể như sau:
Việc lập quy hoạch sử dụng đất ở các cấp phải tuân thủ nguyên tắc cũng như mối quan hệ giữa các loại quy hoạch theo quy định của Luật Quy hoạch 2017. Quy hoạch sử dụng đất ở tất cả các cấp phải tổng hợp và cân đối nhu cầu sử dụng đất của các ngành cũng như lĩnh vực có liên quan đến việc sử dụng đất.
Quy hoạch sử dụng đất quốc gia cần phải đảm bảo tính đặc thù và liên kết vùng; đồng thời cần bảo đảm sự cân bằng giữa nhu cầu sử dụng đất của các ngành, lĩnh vực và địa phương với tiềm năng đất đai của quốc gia nhằm hướng tới việc sử dụng đất một cách tiết kiệm và hiệu quả.
Ngoài ra, quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất được lập ở cấp quốc gia, tỉnh và huyện cần phải đáp ứng yêu cầu thực hiện chiến lược phát triển kinh tế - xã hội một cách nhanh chóng nhưng vẫn bền vững; đồng thời bảo đảm an ninh quốc phòng. Việc đảm bảo tính thống nhất và đồng bộ cũng rất quan trọng; quy hoạch sử dụng đất của cấp trên phải đảm bảo nhu cầu sử dụng đất của cấp dưới trong khi đó quy hoạch sử dụng đất cấp dưới cũng cần phải phù hợp với quy hoạch sử dụng đất cấp trên. Thêm vào đó, quy hoạch sử dụng đất cấp huyện cần xác định rõ nội dung sử dụng đất đến cấp xã; kế hoạch sử dụng đất cũng cần phải phù hợp với quy hoạch sử dụng đất cùng cấp đã được cơ quan có thẩm quyền quyết định và phê duyệt.
Nội dung của quy hoạch sử dụng đất phải kết hợp giữa chỉ tiêu sử dụng đất gắn liền với không gian, phân vùng sử dụng đất cũng như hệ sinh thái tự nhiên. Sử dụng đất cần phải diễn ra một cách tiết kiệm và hiệu quả; khai thác hợp lý tài nguyên thiên nhiên đồng thời bảo vệ môi trường; thích ứng với biến đổi khí hậu; bảo đảm an ninh lương thực quốc gia và độ che phủ rừng; bảo tồn, tôn tạo cũng như phát huy giá trị của các di tích lịch sử - văn hóa và danh lam thắng cảnh.
Cuối cùng, việc lập quy hoạch cũng cần phải đảm bảo tính liên tục, kế thừa, ổn định và đặc thù cũng như liên kết giữa các vùng kinh tế - xã hội; cân đối hài hòa giữa các ngành nghề, lĩnh vực khác nhau cùng với các địa phương và giữa các thế hệ; tất cả đều phải phù hợp với điều kiện cũng như tiềm năng hiện có của đất đai. Việc lập quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất ở tất cả các cấp cần phải bảo đảm sự tham gia tích cực từ tổ chức chính trị - xã hội, cộng đồng và cá nhân; đồng thời bảo đảm tính công khai và minh bạch trong quá trình thực hiện. Quy hoạch sử dụng đất ở tất cả các cấp cũng cần phải được lập đồng thời; trong đó quy hoạch ở cấp cao hơn sẽ phải được quyết định và phê duyệt trước khi tiến hành lập quy hoạch ở cấp thấp hơn.
Khi kết thúc thời kỳ quy hoạch mà quy hoạch cho thời kỳ tiếp theo vẫn chưa được cấp có thẩm quyền quyết định và phê duyệt thì những chỉ tiêu sử dụng đất chưa thực hiện sẽ vẫn tiếp tục được duy trì cho đến khi có quyết định mới từ cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Kế hoạch sử dụng đất cũng cần được lập đồng thời với việc điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất cùng cấp, đặc biệt là kế hoạch sử dụng đất năm đầu tiên của quy hoạch cấp huyện sẽ được lập đồng thời với việc lập quy hoạch sử dụng đất ở cấp huyện.